Dia de Muertos
Een feestdag die vaak verkeerd wordt begrepen
Mijn bezoek aan Mexico stond in het teken van iets heel anders: op het programma stond een reis naar Tepoztlán, Puebla en Puerto Vallarta, om het centrale deel van dit enorme land te leren kennen. Nietsvermoedend vielen we er middenin, eind oktober waren we aangekomen in Mexico Stad en aangekomen in Tepoztlán was het 1 november. We dronken een heerlijke Aguas Frescas op een terras toen de kerkklokken begonnen te luiden – en niet meer stopten. Hoy es Dia de Muertos, zij mijn gids, vandaag is het de Dag van de Doden. Hij las waarschijnlijk de schok af op mijn gezicht, want hij voegde er lachend aan toe: hier in Mexico eren we de personen die niet langer meer in deze wereld leven, en herdenken we onze dierbaren. Geïntrigeerd vroeg ik verder en kreeg het volledige verhaal, dat me echt heeft geroerd.
Offers en feesten
De viering vind zijn oorsprong in een eeuwenoud Azteeks feest ter ere van Mictecacihuatl, de godin van de doden. De Spanjaarden voegden er later katholieke elementen en betekenissen aan toe en verplaatsten de datum naar 2 november, Allerzielen. De herdenking begint op 31 oktober, met het branden van kaarsen. In de nacht van de volgende dag bidt men, brengt men offers ter nagedachtenis van de overledenen, houdt men feesten en brengt men op sommige plaatsen de nacht door op de begraafplaatsen (dit verklaart de groep mensen die we eerder die ochtend al lachend de begraafplaats zagen verlaten). Aan het einde van de viering genieten de familieleden van alle drank en gerechten die zij hebben klaargemaakt.
Grappige anektdotes
Op de dag van de doden op 2 november keren volgens de traditie overleden dierbaren terug om bij hun verwanten te zijn en samen te genieten van alle offers die ter ere van hen worden gebracht. Voor de levenden is het een gelegenheid voor bezinning en gebed, voor reflectie over de dood. De stemming tijdens deze feestdagen varieert van rouwig tot humoristisch wanneer familieleden herinneringen ophalen van grappige gebeurtenissen en anekdotes vertellen over hun dierbaren. Omdat de viering net na Halloween plaatvindt zou je wellicht kunnen concluderen dat het dezelfde feestdag is, maar niets is minder waar. Halloween heeft zijn oorsprong in een oud Keltisch festival om geesten af te schrikken, terwijl de Mexicanen de geesten juist welkom heten. Ik vind dit laatste prachtig en zó passend bij de Latijns-Amerikaanse cultuur.
Bij Dia de Muertos horen diverse bijzondere tradities. Hieronder zet ik er een aantal op een rij:
-
Altaar bouwen: dit vormt het centrale punt van de viering, volgens de overlevering helpt dit de geesten hun weg terug te vinden naar het land van de levenden.
-
Offers: typische offers zijn kaarsen, foto’s, kleding en het favoriete eten van de overledene. Maar ook: een pakje sigaretten of het shirt van het favoriete voetbalteam
-
Pan de Muerto (Brood van de Dode): een suikerbrood dat gebakken wordt om te offreren op het altaar, en om zelf op te eten
-
Catrinas: beelden van skeletten gekleed in formele kleding, die hun oorsprong vinden in een parodie die de spot drijft met een Mexicaanse vrouw uit de hogere klasse.
-
Calaveritas de Azúcar: suikerschedels, deze zijn wereldwijd het symbool geworden voor de Dag van de Doden. Overal te koop tijdens de viering en hoewel ze eetbaar zijn, worden ze meestal niet opgegeten - denk aan je tanden! - maar gebruikt als decoratie
-
Skeletten en doodshoofden: deze zie je sowieso veel in het straatbeeld, vaak dansend of een instrument bespelend, om aan te tonen dat het leven na de dood een gelukkig leven is. De doodshoofden (Calaveritas) reciteren korte gedichten, met spottende en grappige inhoud waarmee wordt gepoogd de eigenaardige gewoonten of komische gebeurtenissen van de overledene aan de kaak te stellen
-
Cempasúchiles: Afrikaantjes zijn tijdens de festiviteiten overal te vinden. De naam cempasúchiles komt van het Nahuatl (de taal van de Azteken) wat twintigbloem betekent, verwijzend naar de vele blaadjes van de bloem. De bloemen bloeien juist in deze tijd en trekken, naar men zegt, met hun sterke geur de geesten aan die terugkeren naar onze wereld
-
De optocht in Mexico-Stad: een “traditie” die ontstaan is door niemand minder dan…James Bond. De regisseur wilde aan de openingsscene van de film Spectre wat dramatiek toevoegen en verzon een heuse optocht en feest op het Zocalo, het centrale plein van Mexico-Stad. Deze optocht wordt nu elk jaar herhaald (zie de scene hier terug) en is wel erg mooi om te zien als u rond deze tijd in de hoofdstad bent.
“ Onder andere deze rijke tradities zorgden ervoor dat Dia de Muertos een vermelding kreeg op de UNESCO lijst van Meesterwerken van Orale en Immateriële Erfgoed van de Mensheid. ”
Wilt U Dia de Muertos ook meemaken? Vraagt u bij ons om de mogelijkheden. Elke stad heeft haar eigen manier van vieren, en overal vindt u weer afwijkende tradities. Er zijn plekken waar u zelf ook kunt participeren in de festiviteiten en u zich kunt mengen onder het volk, erg leuk om mee te maken!
Kijkt u voor meer informatie en reisideeën op onze webpagina van Mexico. Wij beantwoorden graag uw vragen en denken met u mee over de mogelijkheden. U kunt ons bereiken per e-mail naar info@sapapanatravel.nl of telefoon +31 73 610 62 04. Wij helpen u graag.