Maní en de niet stekende Melipona bijen van Yucatan
Op een dik uur rijden ten zuiden van Mérida, hoofdstad van de Mexicaanse staat Yucatan vinden we het pittoreske stadje Maní. Het plaatsje is vanwege haar historische kerk en fraaie koloniale centrum op 18 oktober 2020 de titel ‘Pueblo Magico’ toebedeeld. De titel “Pueblo Mágico,” wat vertaald kan worden als “Magisch Dorp,” wordt toegekend aan steden en dorpen in Mexico die bijzondere culturele, historische of natuurlijke kenmerken hebben en die een belangrijke rol spelen in het toerisme. Maní kreeg deze status vanwege zijn rijke geschiedenis en de charme van zijn koloniale architectuur en lokale tradities.
Panuches
Aangekomen in het centrum van het stadje worden we hartelijk ontvangen door onze gids Andy, waarna hij ons meeneemt naar een klein restaurantje. Hier eten we Panuches met Jamaica sap en koffie. Een Panuche is een traditioneel Yucateeks gerecht. Het is een gefrituurde tortilla gevuld met zwarte bonen, meestal bedekt met ingrediënten zoals geraspte kip of kalkoen, sla, tomaat, ui, avocado en ingelegde rode ui. De tortilla wordt eerst gebakken en daarna gevuld, waarna de toppings worden toegevoegd. Panuches worden vaak geserveerd met een pittige salsa, zoals habanero en zijn een populair straatvoedsel, bekend om hun rijke smaak en stevige textuur. Jamaica is het verfrissende rode sap van de Hibiscus plant die in deze contreien Jamaica wordt genoemd.
Nadat we de inwendige mens verwend hebben, gaan we op pad naar Doña Elizabeth. Deze traditionele Maya vrouw gaat ons meer vertellen over de inheemse Melipona bij. Deze bijensoort steekt niet en wordt al zo’n 3000 jaar gecultiveerd door de Maya’s. De bijen zijn van eminent belang voor de biodiversiteit van het tropische ecosysteem in Yucatan door het bestuiven van de inheemse plantensoorten.
Melipona-bijen cultuur
In een traditioneel wit geborduurd gewaad ontvangt Doña Elizabeth ons. Ze is een van de drijvende krachten achter Meliponicultura y Cocinera Tradicional de Maní, een initiatief van vrouwen die bezoekers van Maní kennis laten maken met de traditionele lokale keuken en de bijzondere Melipona-bijen cultuur.
Nadat ze ons een korte introductie heeft gegeven over de Melipona bijen, worden we uitgenodigd voor een ceremonie waarbij we de bijen bedanken dat we bij hen aanwezig mogen zijn en ook moeten we qua energie op hetzelfde niveau zitten als de bijen. Voor de Maya-bevolking zijn Melipona-bijen meer dan alleen een bijensoort; ze hebben een diepe culturele en spirituele betekenis. De bijen worden vaak geassocieerd met de goden en de natuur, en hun honing speelt een rol in traditionele rituelen en ceremonies. Er wordt gezegd dat Melipona-bijen kunnen reageren op de energie of intentie van mensen. Volgens de inheemse bevolking voelen deze bijen aan of iemand positieve of negatieve energie uitstraalt. Mensen met een rustige, vredige energie zouden minder snel worden gestoord door de bijen, terwijl mensen met stress, angst of boosheid de bijen juist kunnen verstoren. Men gelooft dat de bijen een spirituele verbinding hebben met de goden en de natuur, waardoor ze als een soort bewakers optreden bij voor de Maya’s belangrijke sacrale ruimten. De bijen zouden in staat zijn om ongewilde of ongewenste energieën uit hun nabijheid te houden. Naast hun fysieke gezondheidsvoordelen worden Melipona-bijen ook geassocieerd met spirituele genezing. De honing en propolis van deze bijen worden niet alleen gebruikt voor hun geneeskrachtige eigenschappen, maar ook voor spirituele rituelen die gericht zijn op het zuiveren van negatieve energieën en het bevorderen van welzijn.
De ceremonie
Tijdens de ceremonie gebruikt Doña Elizabeth een soort van wierook. Dit is echter Copal. Een hars afkomstig van bepaalde inheemse boomsoorten, die enigszins te vergelijken is met de wierook zoals we die vanuit Europa kennen. De rook van Copal wordt gebruikt om verbinding te maken met de spirituele wereld en om bepaalde ruimten of mensen te zuiveren. Ook krijgen we een slokje van een traditioneel gestookte honinglikeur.
“ Ze vertelt ons dat hoe rustiger je bent, des te meer bijen er op je hand zullen blijven zitten ”
In contact met de bijen
Nu zijn we klaar om de bijenkolonies te bezoeken. We lopen naar een houten overkapping waar de bijenkolonies zich bevinden. De kolonies bevinden zich in houten kistjes. Doña Elizabeth haalt de kistjes uit elkaar zodat de honingramen en de bijen zichtbaar worden. Ze nodigt ons uit om onze handen erin te steken. De bijen kruipen dan op onze handen en nemen eventuele negatieve gedachten en energieën bij ons weg. Ze vertelt ons dat hoe rustiger je bent, des te meer bijen er op je hand zullen blijven zitten.
Ook laat ze ons de honing proeven uit de verschillende bijenkorven. De bijen produceren een veel kleinere hoeveelheid honing dan onze Europese bijen, maar de honing is wel veel geconcentreerder en intenser van smaak. We proeven dat de honingsoorten uit verschillende tijden van het jaar heel verschillend van smaak zijn. Dit komt iedere dat iedere periode van het jaar zijn eigen planten en bloemen heeft die op dat moment in bloei staan. Deze planten- en bloemen soorten bepalen uiteindelijk de smaak van de honing. We proefden onder meer honing met een hele sterke citrus smaak en honing met een veel meer bloemige smaak. We zijn allemaal onder indruk van deze bijzondere ervaring en we danken Doña Elizabeth hartelijk.
Maní
Vervolgens neemt Andy ons mee naar het historische centrum van Maní, waarbij we de wandeling beginnen bij het karakteristieke klooster en de kerk van het stadje. Maní kent een rijke geschiedenis die teruggaat tot de precolumbiaanse tijd. Het was oorspronkelijk een belangrijk centrum voor de Maya-beschaving. Na de Spaanse verovering werd Maní in 1541 officieel gesticht als een Spaanse nederzetting. Hierna begonnen Spaanse Franciscaner monniken met de bouw van het San Miguel Arcángel Klooster op de plaats van een oude Maya tempel. De stenen van de Maya tempel werden gebruikt voor de realisatie van het klooster, de kerk en de huizen die het centrale plein omringen.
Het klooster werd voltooid in 1549 en vormt nog altijd het hart van het stadje. We maken een wandeling door de kinderkopjes bedekte straatjes van het centrum en nemen een kijkje in de kerk, waar recent nog een oude muurschildering achter het altaar is ontdekt.
Na de kerk wandelen we door naar een traditioneel huis waar Andy zijn kantoor houdt, en waar hij bezoekers van Maní informeert over de interessante bezienswaardigheden in en rondom het plaatsje. Het traditionele huis was ooit aangekocht door zijn overgrootvader en het interieur stamt nog steeds uit die tijd. Je voelt je als in een tijdmachine die je terugbrengt naar lang vervlogen tijden toen Yucatan één van de meest welvarende streken ter wereld was, veroorzaakt door de productie van de natuurlijke vezel Henequen die in Europa bekend stond als Sisal.
Maní is één van de vele aantrekkelijke stadjes in Yucatan, die nog amper de reizigers worden bezocht, maar die de moeite van een bezoek meer dan waard zijn.
Reisvoorstel aanvragen
Heeft u vragen over een unieke rondreis door Mexico, wilt u graag een op maat gemaakt reisvoorstel of wilt u een afspraak bij ons op kantoor plannen? Neem dan gerust contact met ons op. Stuur een e-mail naar info@sapapanatravel.nl of bel ons op +31 73 610 62 04. We helpen u graag.