24 uur in Havana, Cuba

Het Cuba van Fidel Castro en Che Guevara

Ik denk aan de tijd van de revolutie, Fidel en Che Guevara – die een vrijwel mythische status kennen, niet alleen in Cuba, maar ook in de rest van de wereld. Ik denk aan de tijd dat de georganiseerde misdaad uit de VS onder aanvoering van Meyer Lansky en Charles “Lucky” Luciano hier voet aan de grond probeerden te krijgen in de jaren veertig en vijftig van de vorige eeuw. Cuba als koloniale parel van het Spaanse rijk. De eeuwige strijd die Cuba als socialistisch bolwerk voert tegen haar buurland, de Verenigde Staten van Amerika, waardoor de Cubanen vele decennia vrijwel volledig geïsoleerd waren van de Westerse wereld. In Havana voel ik me vrijwel altijd ondergedompeld in deze  roemruchte tijden, die de stad meteen ook zo boeiend maken. 

Ik sla af en loop naar hotel Sevilla. Het  statige gebouw is tegenwoordig vergane glorie, maar als de muren hier konden praten. In het begin van de twintigste eeuw gold dit hotel als het meest luxe en vooraanstaande hotel van Havana. In 1939 kocht Amleto Batisti y Lora, een maffioso van Italiaans-Uruguayaanse afkomst het hotel en opende er een casino, waarmee het een toevluchtsoord werd voor vele kopstukken uit de Amerikaanse maffiascene. Er is niets veranderd in het hotel en alles is nog precies zoals toen, dus wanneer ik door de lobby loop, heb ik het gevoel dat ik Meyer Lanski of Al Capone ieder moment tegen het lijf kan lopen. 

De geschiedenis uitgewerkt in kunst

Ik steek de lobby door, loop het hotel aan de andere kant weer uit en ga op weg naar Museo Nacional de Bellas Artes, het museum der schone kunsten, waar ik een afspraak heb met de conservator Sussette Martinez. Ze neemt me mee langs de collectie van het museum en vertelt aan de hand van de kunstwerken en de verborgen boodschappen die de diverse Cubaanse kunstenaars met hun werken wilden uitdragen, over de geschiedenis van Cuba vanaf de periode net voor de revolutie in 1959 tot aan nu. Je ziet dat de opinie van de kunstenaars verandert van hoopvol, naar kritisch, naar cynisch en rebels. 
 

Nadat Fidel en de zijnen in 1959 de macht overnamen, waren de meeste Cubaanse kunstenaars, net zoals de rest van de bevolking hoopvol gestemd en Fidel omarmde daarom ook de Cubaanse kunst om zijn boodschap uit te dragen. Echter toen de eerste kritische geluiden de kop op staken, besloten de machthebbers dat de Cubaanse kunst enkel de revolutie mocht ondersteunen, waarmee kritische werken verboden werden. Echter de creativiteit, waarmee de kunstenaars ook hun kritische geluid via hun werken wisten uit te dragen zonder dat het op eerste gezicht in het oog liep, is buitengewoon en staat wat mij betreft synoniem voor de hoge mate van creativiteit die het karakter van de gehele Cubaanse bevolking kenmerkt. 

Het is bijzonder te zien hoe de gemiddelde Cubaan iedere dag opnieuw zijn best moet doen om de eindjes aan elkaar te knopen, terwijl er aan de andere kant volgens mij geen enkel land is waar het algehele intellectuele niveau van de bevolking zo hoog ligt. Het is een boeiende wandeling langs zeer interessante Cubaanse kunstobjecten, waarmee ik via een minder gebruikelijke invalshoek meer te weten kom over de meest recente Cubaanse geschiedenis. 

De veelbelovende en creatieve wijk Vedado

Na afloop neemt Sussette me mee naar de ateliers van enkele veelbelovende jonge Cubaanse kunstenaars, die gevestigd zijn in de wijk Vedado. De wijk Vedado ontstond in het begin van de twintigste eeuw, toen de meer gefortuneerden van Havana zich buiten het centrum wilde vestigen en kozen voor dit natuurrijke gebied, waar het aanvankelijk verboden was om te bouwen. De wijk ligt tegen het stadscentrum aan, maar de huizen die in een Amerikaanse stijl van de jaren dertig en veertig gebouwd zijn, zijn veel ruimer van opzet, omgeven door weelderige tuinen en gelegen aan lommerrijke lanen. Hier zijn overigens ook een aantal aantrekkelijke kleinschalige boetiekhotels gevestigd, die ideaal zijn wanneer u Havana wilt ontdekken, maar tussen de bedrijven wilt genieten van de rust en  een goed boek op een mooi plekje in de tuin van uw accommodatie. 

In het eerste atelier ontmoet ik Daniel Rodriguez Collazo, een veelbelovende Cubaanse kunstenaar die met houtskool tekeningen maakt van Cubaanse architectuur. Ook bezoek ik de al meer gevestigde Cubaanse kunstenaar Ibrahim Miranda. Hij gebruikt landkaarten als de basis voor zijn kunst en exposeert inmiddels in toonaangevende musea over de hele wereld. Er hangt een zeer positieve energie in Vedado. Een energie die ik vergelijkbaar vind met de energie en positiviteit, die ik ervoer in Medellin in Colombia. Dit is eveneens een stad met een roerige geschiedenis waar nu een ware explosie van creativiteit is losgebarsten en waar de veelal jonge bevolking aan de slag is gegaan met sociaal-culturele projecten op het gebied van zang, dans en kunst. 

Een openluchtmuseum

Havana is een waanzinnige stad, met verschillende karakteristieke wijken, die elk hun eigen identiteit hebben. Het ontdekken van de Cubaanse hoofdstad is op sommige momenten als een reis terug in de tijd, waarbij u op een aantal belangrijke momenten in de geschiedenis een stop kunt maken. Met haar klassieke Amerikaanse auto’s en de verschillende architectuurstijlen, die het straatbeeld bepalen, is Havana een waar openluchtmuseum. Met de juiste gidsen kunt u zich laven aan de boeiende verhalen, die de roemruchte geschiedenis van het land en haar boeiende hoofdstad inkleuren. Als slagroom op de taart, hoort u op iedere hoek van de straat in Havana de zoetgevooisde klanken van de Cubaanse salsa en rumba muziek en vindt u even buiten de stad, op een bosrijk landgoed, het voormalige woonhuis van de Amerikaanse schrijver en Nobelprijs winnaar Ernest Hemmingway, waar alles nog is zoals toen hij er voor het laatst de deur achter zich dicht trok.